Odgovor:

PRILOG

Zastarelost, kao oblik prestanka poreske obaveze, propisana je čl.114.-114z. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji.

U skladu sa važećim odredbama člana 114. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji pravo nadležnog poreskog organa (lokalne poreske administracije) na utvrđivanje i naplatu poreza i sporednih poreskih davanja zastareva za pet godine od dana kada je zastarelost počela da teče.

Zastarelost prava na utvrđivanje poreza i sporednih poreskih davanja počinje da teče od prvog dana naredne godine od godine u kojoj je trebalo utvrditi porez, odnosno sporedno poresko davanje, što je propisano članom 114. stav 2. istog zakona.

Zastarelost prava na naplatu  poreza i sporednih poreskih davanja počinje da teče od prvog dana naredne godine u odnosu na godinu u kojoj je obaveza poreskog dužnika  dospela za plaćanje, što je propisano članom 114. stav 3. istog zakona.

Prekid roka zastarelosti uređen je odredbama člana 114d. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji. Navedenim članom propisano je da se zastarelost prekida svakom radnjom Poreske uprave preduzetom protiv poreskog dužnika u cilju utvrđivanja i naplate poreza i sporednih poreskih davanja, odnosno radnjom poreskog obveznika preduzetom u cilju ostvarivanja prava na povraćaj, poreski kredit, refakciju i refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja i povraćaj sporednih poreskih davanja.  Posle prekida zastarelost počinje teći iznova, a vreme koje je proteklo pre prekida ne računa se u rok za zastarelost.

Odredbama člana 114ž. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji koji je u primeni od 27.03.2009. godine definisana je apsolutna zastarelost. Pravo na utvrđivanje, naplatu, povraćaj, poreski kredit, refakciju, refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza, uvek zastareva u roku od deset godina od isteka godine u kojoj je porez trebalo utvrditi ili naplatiti, odnosno u kojoj je izvršena preplata.

            Članom 114z. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji propisuje se zastoj zastarelosti prava na utvrđivanje i naplatu poreza i sporednih poreskih davanja.

            Zastarelost prava Poreske uprave na utvrđivanje i naplatu poreza i sporednih poreskih davanja ne teče:

1. za vreme od pokretanja upravnog sporado pravosnažne sudske odluke,
2. za vreme kada je drugim zakonom propisano da se poreski postupak ne može otpočeti, odnosno da se započeti poreski postupak prekida.
3. za vreme kada je u skladu sa odredbama čl.73, 74, 74a i 74b ZPPPA, plaćanje dugovanog poreaz odloženo.

            Vreme trajanja zastoja zastarelosti iz stava 1. ovog člana ne računa se u apsolutni rok za zastarelost.

Znači, zastoj zastarelosti koji je propisan u članu 114z ZPPPA podrazumeva da zastarelost prava na  naplatu poreza ne teče za vreme od pokretanja upravnog spora do pravosnažnosti sudske odluke, kao i za vreme kada je drugim zakonom propisano da se poreski postupak ne može otpočeti, odnosno da se započeti poreski postupak prekida, kao i da se taj prekid zastarelosti ne računa u rok apsolutne zastarelosti.

Zakonom o uslovnom otpisu kamata i mirovanju poreskog duga, na osnovu koga su jedinice lokalne samouprave donele svoje odluke o uslovnom otpisu kamate i mirovanju poreskog duga za izvorne javne prihode, uređen je I prekid zastarelosti. Naime članom 12. ovog zakona propisano je da u periodu od 01. novembra 2012. godine do kraja perioda mirovanja glavnog poreskog duga, prekida se zastarelost prava na naplatu poreskog duga, a period za koji je utvrđeno mirovanje poreskog duga ne uračunava se u rok za zastarelosti o čemu se mora voditi računa kada se odlučuje o podnetim zahtevima obveznika za zastarelost za naplatu. Za period mirovanja glavnog poreskog duga produžava se i rok apsolutne zastarelosti tog duga.

Odredbama člana 114ž. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji koji je u primeni od 27.03.2009. godine definisana je apsolutna zastarelost. Pravo na utvrđivanje, naplatu, povraćaj, poreski kredit, refakciju, refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza, uvek zastareva u roku od deset godina od isteka godine u kojoj je porez trebalo utvrditi ili naplatiti, odnosno u kojoj je izvršena preplata. Poreska uprava, po isteku roka od 10 godina, po službenoj dužnosti, donosi rešenje o prestanku poreske obaveze, odnosno o prestanku prava na povraćaj, poreski kredit, refakciju, refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza, zbog zastarelosti.

Pri tom nije potrebno  da se poreski obveznik u pisanoj formi pozove na apsolutnu zastarelost, već bi to poreski organ trebalo da izvrši po službenoj dužnosti.

Prema navedenom, o apsolutnoj zastarelosti LPA vodi računa po službenoj dužnosti i donosi rešenje o prestanku poreske obaveze vodeći računa o izvršenim uplatama poreskih obveznika kojima se prema ZPPPA namiruju najstarije poreske obaveze koje utiču na rok početka apsolutne zastarelosti. Radnje i postupci poreskog organa koje se dešavaju u periodu za koji se utvrđuje apsolutna zastarelost nisu od uticaja na  period zastarelosti.

Za odlučivanje o petogodišnjoj (relativnoj), zastarelosti poreski obveznik mora da podnese zahtev u pisanoj formi u kome ističe zahtev za zastarelost na utvrđivanje i naplatu poreza i sporednih poreskih davanja.

Kod utvrđivanja prava na zastarelost obavezno se mora voditi računa da li je bilo plaćanja koja su izvršena do dana podnošenja zahteva za zastarelost. Uplatama se uvek namiruju najstarija dugovanja, vodeći računa o redosledu namirenja propisanih Zakonom o poreskom postupku i poreskoj administracije.

Naime, članom 70. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji propisano je i da ako obveznik duguje više vrsta poreza, a uplaćeni iznos nije dovoljan za plaćanje ukupnog poresog duga, pojedine vrste poreza nplaćuju se po redosledu njihovog dospevanja.

To znači da se pilikom utvrđivanja prava na zastarelost za naplatu poreskog duga mora imati u vidu da se svakom uplatom prvo namiruju najstarija dugovanja i to prema propisanom redosledu namirenja (član 70. ZPPPA). Zakon o poreskom postupku i poreskoj administraciji nije ostavio mogućnost izbora na koja dugovanja i koje poreske obaveze će se odnositi pojedinačna uplata poreskog obveznika, već je jasno i precizno definisao redosled namirenja poreskih obaveza prilikom uplate.

Poreski obveznici se najčešće pozivaju na zastarelsot najstarijih dugovanja, gubeći pri tom iz vida propisani redosled namirenja i činjenicu da se svakom uplatom prvo namiruju obaveze koje su najranije dospele. 

Odredbama člana 163a ZPPPA, u vanbilansno poresko računovodstvo prenose se i neplaćene poreske obveze za koje je nastupila zastarelost u skladu sa ZPPPA, što znači da se to odnosi i na apsolutnu i na relativnu zastarelost.

Poreski organ nema zakonom propisanu obavezu da bilo koju  stranku obaveštava i objašnjava da ima pravo na prestanak poreske obaveze, zastarelošću poreza. Vašim stavom da imate diskreciono pravo da neke obveznike obaveštavate o zastarelosti a neke ne, stavljate obveznike u neravnopravan položaj. Članom 4. ZPPPA propisano je načelo zakonitosti koje uređuje i postupanje poreskog organa kada postoje diskreciona ovlašćenja poreskog organa, o čemu se mora voditi računa prilikom odlučivanja.   

Dostavljamo forme rešenja o prestanku poreske obaveze po osnovu apsolutne i po osnovu relativne zasatrelosti.